Tên di sản : Đình Hàm Ninh

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : Số 318/QĐ-UBND

Giới thiệu

Nghè Hàm Ninh nằm ở vị trí nhìn về hướng Nam, có 3 mặt giáp đường liên thôn, xung quanh là Xóm làng và đồng lúa. Trong quá khứ, nghè được dựng bằng gỗ gồm 5 gian 2 chái. Do thời gian, thiên tai bão lụt nghè đã bị sụp đổ hoàn toàn. Những năm vừa qua nghè mới được dựng lại.

Nghè Hàm Ninh có cấu trúc hình chuôi vồ gồm chính điện và hậu cung và hệ thống cổng và 72m tường rào bảo vệ khuôn viên di tích.

Gian chính điện: Làm theo lối 3 gian gồm 4 vì bít đốc và hàng hiên rộng 2m. Với 4 cột đỡ đầu tàu mái trước. Gian giữa rộng 3,6m, dài 5,0m. Riêng hai gian bên chỉ rộng 2,7m, dài 5,0m. Do cần có một không gian rộng để phù hợp với việc tập trung đông người trong các dịp lễ tế nên cả 4 vì không có cột cái, chỉ có 2 cột quân ở hai đầu quá giang được bố trí trốn sát tường. Ba chuồng cửa bức bàn bằng gỗ cao 2,1m mỗi chuồng rộng 1,33m được bố trí cân đối cả 3 gian, ba bậc tam cấp dẫn lên hè để vào chính điện. Cách phần tường hậu chính điện 1,00m là chuồng cửa bức bàn cài bức xiên hoa để ngăn gian tiền điện với phần cung cấm.

Bức đại tự "Thánh thọ vô cương", nằm chính giữa nghè, gắn trên hai cột quân của gian giữa là hai câu đối:

                                                            Yên Phú thôn vinh bằng thánh trạch

                                                            Đại trung chính trực hạ tầng hưu

Tạm dịch:

                                                             Thôn Yên Phú Vinh danh nhờ nghè thánh

                                                             Xã Đại Trung vững chãi có đất thiêng.

Gian hậu cung: có chiều rộng 3,8m, chiều dài 5,5m. Đây là nơi thâm nghiêm nhất trong nghè có cổ ngai và bài vị thần chủ đặt trong đó.

Dòng chữ ghi trên bài vị thần chủ là những dòng duệ hiệu đã ghi trong sắc phong: "Tuệ giác Hùng từ Phổ độ Đoan túc Dực bảo trung hưng Tuý mục thượng đẳng tôn thần".

Thiết kế tiếp theo là hương án được sơn thiếp dài 2,1m, rộng 1,5m, cao 1,39m trên đặt bộ bát bửu: quả vả, quả bầu eo, bút, kiếm, khánh, sáo, giỏ hoa và bàn cờ gắn liền với quan niệm nho học phong kiến về âm dương ngũ hành, những yếu tố tạo nên muôn vật. Bàn thờ còn có bát hương, mâm bồng, khay gỗ v.v...

Phần hậu cung được thiết kế bốn mái, chồng diêm, điểm giao nối giữa các tàu mái được uốn cong trang trí cách điệu hình cúc dây ở điểm cuối. Khung chịu lực gồm 18 cột, mỗi cột 2,9m tính từ bụng quá giang.

Phần ô thoáng được bố trí phía trên dạ cửa bức bàn có cài bức xiên hoa và hai cửa sổ hai bên đầu đốc.

Thống kê hiện vật:

Hiện vật cũ:

01 hòm gỗ đựng sắc cao 0,14m, dài 0,45m, rộng 0,37m; 01 sắc phong năm Cảnh Hưng thứ 28 (1767); 01 sắc phong năm Cảnh Hưng thứ 32 (1771); 02 sắc phong năm Cảnh Hưng thứ 44 (1783); 01 sắc phong năm Chiêu Thống thứ nhất (1787); 01 sắc phong năm Minh Mệnh thứ 5 (1824); 02 sắc phong năm Thiệu Trị thứ 4 (1843); 01 sắc phong năm Tự Đức thứ 3 (1850); 01 sắc phong năm Đồng Khánh thứ 2 (1887); 01 sắc phong năm Tự Đức thứ 33 (1880); 01 sắc phong năm Duy Tân thứ 3 (1909); 01 sắc phong năm Khải Định thứ 9 (1924); 01 chân đèn gỗ cao 0,14m; 01 bình hương sứ cao 0,15m, đường kính 0,32m; 02 chân nến gỗ cao 0,44m.

Hiện vật mới:

01 ngai thờ cao 0,55m, rộng 0,37m; 01 bức đại tự rộng 0,58m, dài 1,37m; 02 câu đối cao 0,82m, rộng 0,25m; 02 hạc thờ cao 0,28m; 01 hương án dài 2,1m, rộng 1,5m, cao 1,39m; 02 mâm bồng cao 0,33m, đường kính 0,48m;  Bộ trống, chiêng, tán lộng, phất trần.